- Giải thích: Người tự do và tự trị được hiểu là người có thể làm chủ cảm xúc cũng như hành động của bản thân mình. Người tự do và tự trị không bị chi phối bởi những thành kiến từ những người khác. 

- Bàn luận: Cần làm gì để trở thành người tự do và tự trị? 

+ Cần quay về để hiểu chính bản thân mình, từ đó tự hình thành cho mình một hệ tư tưởng, hiểu cảm xúc của mình hơn. 

+ Cố gắng trau dồi kiến thức cho bản thân để có khả năng nhận định rõ ràng các vấn đề.

+ Học cách nhìn vấn đề theo nhiều hướng, biết cách đánh giá vấn đề không dựa vào số đông.

+ Sống chậm lại để cảm nhận giá trị cuộc sống,…

* Vị trí đoạn trích 

* Cội nguồn của đất nước 

- Tác giả khẳng định một điều tất yếu: “Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi”, điều này thôi thúc mỗi con người muốn tìm đến nguồn cội đất nước. 

+ “Ta”: người đại diện nhân xưng cho cả một thế hệ nói lên ý thức tìm hiểu cội nguồn.

+ Thôi thúc con người tìm hiểu cội nguồn của đất nước.  

- Nguyễn Khoa Điềm đã tìm hiểu và lí giải cội nguồn của đất nước: Đất nước bắt đầu bằng lời kể của mẹ, miếng trầu bà ăn, từ phong tục tập quán quen thuộc, từ tình nghĩa thủy chung,.. 

- Đất nước được cảm nhận bằng chiều dài của thời gian, chiều rộng của không gian và chiều sâu của lịch sử văn hóa dân tộc.

* Sự cảm nhận đất nước ở phương diện lịch sử, văn hóa 

- Đất nước gắn liền với nền văn hóa lâu đời của dân tộc: 

+ Câu chuyện cổ tích, ca dao 

+ Phong tục của người Việt: ăn trầu, bới tóc 

- Đất nước lớn lên từ trong đau thương, vất vả cùng với cuộc trường chinh của con người:

+ Cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, gắn liền với hình ảnh cây tre – biểu tượng cho sức sống bất diệt của dân tộc. 

- Gắn với nền văn minh lúa nước, lao động vất vả.

- Đất nước gắn liền với những con người sống ân tình, thủy chung. 

* Nghệ thuật: 

- Sử dụng thành công chất liệu văn học dân gian.

- Giọng thơ tâm tình, nhẹ nhàng.